Motor Soğutma Sistemleri Nasıl Çalışır?

İçten yanmalı motorlar silindirler içerisindeki yanma ve pistonların bu yanma sonucu hareketi sonucu çok yüksek derecede ısınırlar. Motor bloğu ve silindir kapağı 2000 derecenin üzerinde sıcaklıklara maruz kalabilir. Sonuç olarak motor parçaları metalden yapılmış olsa belli bir sıcaklığa dayanımları vardır ve soğutulmaları gereklidir.

Motor nasıl soğutulur?

Araç yol alırken rüzgarın etkisi ile soğutma

Araç hızının artmasıyla soğuyan rüzgar sayesinde sıcak motorun ısısı havaya transfer olur. Rüzgarın motorun dış yüzeylerine temas etmesi ile gerçekleşir. Etkisi en düşük soğutmadır. Yandaki resimde rüzgarın aracın önünden girip motoru da soğutarak nasıl çıkış yaptığı görülebilir.

Motor yağının sürtünmeyi azaltıcı etkisi ile soğutma

Motor yağının görevi motor içerisinde birbirleri ile temas eden parçalar arasında sürtünmeyi azaltmaktır. Sürtünme azaldığı zaman ısı üretimi azalır. Ayrıca çalışan parçaların ısısı motor yağına transfer olur. Sürtünmenin azalması ve ısının transfer olması sonucu sıcaklık düşer. Yağ motorda olmazsa olmazdır ancak tek başına motorun soğutulmasını sağlayamaz.

Radyatör sistemi vasıtasıyla soğutma

Motor bloğu ve silindir kapağı içerisinde bulunan kanallar (ceket) içerisinde motor yağı ile temas etmeden dolaşan sıvı sayesinde sıcaklığı yükselen motorun ısısı bu sıvıya transfer olur. Bu ısı transferi sonucu motor parçalarının sıcaklığı düşer. Radyatör sistemi olmaksızın bir soğutma düşünülemez. Yine de tek başına motorun soğutulmasını sağlayamaz. Motor yağı ve radyatör sistemi soğutmayı beraber gerçekleştirir.

Kaç tip soğutma sistemi vardır?

Hava soğutma

Soğutmaya yardımcı olmak için motor üzerinde yüzgeç denilen metal çıkıntılar bulunur. Günümüzde otomobillerde kullanılmamaktadır. Bazı içten yanmalı motora sahip pervaneli uçaklarda ve küçük motosikletlerde bulunur. Geçmişte ise VW Beetle modelleri ile birçok Porsche (Ör: 1964-1998 yılları arası Porsche 911) modellerinde kullanılmıştır. Ayrıca ülkemizde de satılmış olan ultra mini Fiat 126 Bis modeli de hava tipi soğutmalı sisteme sahiptir.

Sıvı soğutma

Kanallar içerisinde hava yerine sıvı dolaşır. Günümüzde tüm otomobil motorlarında, bazı uçak ve motosiklet motorlarında sıvı tip soğutma sistemi bulunur. Günlük kullanımda bindiğimiz kara taşıtlarının neredeyse hepsi sıvı soğutma sistemine sahiptir.

Motor soğutma sistemi bileşenleri nelerdir?

Radyatör

Radyatör aslında bir ısı değiştiricisi yani eşanjördür. Motorun ısısını alan soğutma sıvısı, içerisinde kılcal kanallar olan radyatör içerisine girer ve burada rüzgarın ve fanında etkisi ile soğutulur ve motor kanallarına tekrar gitmek için çıkış yapar. Kılcal kanallar yüzey alanının arttırmak içindir. Bu sayede sıcak sıvı çok daha hızlı bir şekilde soğur.

Sirkülasyon pompası

Soğutma sıvısının sistemde basınçlı bir şekilde döndürülmesinden sorumludur. Bu sayede sıvı çok hızlı bir şekilde sirküle olarak ihtiyaç olan soğutma kanallarına gönderilir.

Termostat

Motor soğutma kanallarından çıkan sıcak suyun sıcaklığını ölçer. Soğutma sıvısının sıcaklığı istenilenden daha yüksekse termostat bunu tespit eder ve radyatör fanını devreye alarak radyatörün ekstra bir şekilde soğutulmasını sağlar.

Radyatör fanı (Pervane)

Termostattan aldığı komutla devreye girer

ve radyatörü soğutur.

Soğutma sıvısı

Sıcaklığı artan motorun ısısı bu sıvıya transfer olur. Isısı artan sıvı radyatörde soğutulur ve aynı işlem sürekli devam eder. Soğutma sıvısı olarak sadece su kullanmak sakıncalıdır. Sadece su kullanılması durumunda su kanalları zamanla paslanarak metalin ısı iletim özelliklerini azaltır ve kanal genişliği de daralır. Ayrıca kış aylarında sıcaklık 0 derecenin altına düştüğü zaman soğutma kanalları içerisinde bulunan su donabilir ve genleşme sonucu motor bloğu çatlayabilir ve çok büyük masrafa neden olur.

Soğutma kanalları (Ceket)

Silindir bloğu ve silindir kapağında bulunan bu kanallar sayesinde soğutma sıvısı motorun en çok ısınan kısımlarında dolaşma olanağı bulur. Bu kanallar sayesinde motorun ısısı soğutma sıvısına transfer olur.

Motor soğutma sistemi nasıl çalışır?

Motor soğutma sistemi belli bir miktar sıvının bulunduğu kapalı bir sistemdir.
Sistem içerisindeki soğutma sıvısı sirkülasyon pompası sayesinde sürekli olarak döner.
Çalışma sonucu sıcaklığı artan motorun ısısı soğutma kanallarında dolaşan soğutma sıvısına transfer olur ve bu sıvı ısınır.
Isınan sıvı su pompası vasıtasıyla basınçlı bir şekilde radyatöre gönderilir.
Radyatöre giren sıcak sıvı burada soğutulur ve motor kanallarına tekrar gönderilir.
Termostat yüksek sıcaklık tespit ederse radyatör fanını devreye alır ve ekstra soğutma sağlar.

Soğutma sıvısı motor yanma odasına sızarsa ne olur?

Silindir bloğu ve silindir kapağı arasında bulunan contada sorun olması durumunda soğutma kanallarında dolaşan basınçlı soğutma sıvısı silindirler içerisine yani yanma odasına sızar. Yanma sırasında ise bu sıvı hava yakıt karışıma karışır. Yanma işlemi sırasında yüksek ısıya maruz kalır ve buharlaşarak egzozdan atılır. Bunun sonucu olarak egzozdan yoğun beyaz renkte egzoz dumanı gözlenebilir. Sürekli olarak devam eden bu durum sonucu soğutma sıvısı hızlı bir şekilde eksilir. Böyle bir durumda kapak contasının mutlaka değiştirilmesi gerekir.

Beyaz renk egzoz rengi yanıltıcı olabilir. Bir çok kullanıcı bunu fark etmez veya özellikle soğuk havalarda ısının düşmesi nedeniyle bu renk çıktığını düşünebilir. Çok ince ve şeffaf gibi su buharı görünümünde ise tehlike arz etmez ve geçicidir.